بازدیدها: 624

بخش اول- مقدمه

صنعت خطوط لوله یکی از پرمخاطره‌ترین سیستم‌هایی است که انسان از گذشته تابه‌حال حوادث گوناگونی را در آن تجربه نموده است. پیامدهای جانی، اقتصادی و زیست‌محیطی حوادث در خطوط لوله نه‌ فقط کارکنان این صنعت، بلکه ممکن است حتی ساکنان مناطق مجاور را تحت تأثیر قرار دهد.

همچنین این پیامدها تنها دارای اثرات کوتاه‌مدت نخواهند بود، اثرات زیست‌محیطی و خطرات مزمن بهداشتی که به دنبال خواهد داشت تنها نمونه‌ای از اثرات بلندمدت این‌گونه حوادث خواهد بود. آمار حوادث ثبت‌شده در خطوط لوله در دهه اخیر نشان می‌دهد کشور ما نیز با حوادث کوچک و بزرگ بسیاری در این صنعت دست‌به‌گریبان بوده است.

شاید بتوان علت را در نگاه سنتی دانست که همواره به دانش گسترده ایمنی داشته‌ایم که ایمنی فرایندی تنها یکی از شاخه‌های پراهمیت و متأسفانه شناخته‌نشده آن است. نگاه سیستماتیک به ایمنی راهگشای کاهش خطا در صنعت خط لوله خواهد بود که قلب تپنده آن مدیریت ریسک است.

• ارزیابی ریسک در خط لوله

در اینجا تصمیم داریم در ارتباط با ارزیابی ریسک در صنعت خط لوله نکات درخور توجهی را در اختیارتان قرار دهیم. این بخش را با معرفی یک متد جدید و اختصاصی ارزیابی ریسک در خطوط لوله شروع می‌کنیم.

• مدل کنت مولبایر

مدل کنت یک روش ارزیابی ریسک خاص خطوط لوله انتقال است؛ بنابراین شاید بهتر باشد در این صنعت به‌جای پرداختن به متدهای دیگر ارزیابی ریسک که قاعدتاً در جای خود بسیار سودمند هستند با روشی که به‌طور ویژه مختص خطوط انتقال تهیه و تدوین‌شده است، آشنا شد.

مدل کنت یک متد ارزیابی ریسک نسبی خطوط لوله است که هیچ‌گونه پیچیدگی خسته‌کننده‌ای در این روش برای ارزیاب ریسک وجود نخواهد داشت. این روش تنها توسط یک نفر به‌عنوان ارزیاب ریسک نیز قابل انجام خواهد بود آن‌هم با صرف کمترین هزینه مالی و زمانی. کافی است فرد ارزیابی‌کننده در استفاده از مدل کنت که یک روش نمره دهی ذهنی است به‌خوبی استانداردها، فرصت‌ها و امتیازات پیشنهادی آن را بشناسد.

بهتر است نام این مدل را به خاطر بسپارید چون ما در این صفحه هر بار نکته‌ای اساسی و کاربردی را در خصوص مدل کنت بازگو می‌کنیم و در پایان شما یک ارزیاب ریسک خبره در صنعت خط لوله خواهید بود.

نقاط قوت و ضعف مدل کنت

پیش‌تر مدل کنت به عنوان یک روش ارزیابی ریسک نسبی مختص خطوط لوله انتقال، معرفی گردید. در اینجا قصد داریم بخشی از نقاط قوت و ضعف این روش را بیان کنیم.

 نقاط قوت:

• دست یافتن به پاسخ سریع در ارزیابی ریسک
• کم هزینه
• جامع و فراگیر
• یک ابزار حمایتی در تصمیم گیری جهت مدل تخصیص منابع
• تعدیل ریسک
• به کار بردن طیف وسیعی از اطلاعات
• مختص ارزیابی ریسک خطوط لوله
• توانمندی منحصر به فرد در ارزیابی پارامترهای دخیل در شناسایی رفتارهای ناایمن

نقاط ضعف:

• نمره دهی ذهنی و تأثیر گذاری دیدگاه سلیقه ای ارزیابان ریسک در نمره دهی
• ناتوانی در ارائه معیار اسمی پذیرش ریسک با توجه به شرایط متنوع خطوط لوله انتقال

برای دریافت رایگان دوره آموزشی ارزیابی ریسک خط لوله به روش کنت اینجا کلیک کنید.

مراحل مقدماتی ارزیابی ریسک با تکنیک Kent (کنت مولبایر)

 در این قسمت تصمیم داریم مروری داشته باشیم بر گام‌های آغازین انجام ارزیابی ریسک به روش کنت که شامل شش مرحله مقدماتی است:

گام اول: تشکیل تیم ارزیابی ریسک

به خاطر داشته باشید که مدل کنت را می‌توان توسط یک نفر هم به انجام رساند به‌ویژه زمانی که اختلاف سلایق افراد تیم ارزیابی‌کننده در نمره دهی زیاد بوده و البته این تفاوت‌ها قابل‌رفع نباشد. لازم است اعضای تیم درزمینهٔ مدل کنت آموزش‌های لازم را گذرانده باشند تا سطح خطای ناشی از عدم وجود آگاهی و دانش در این تکنیک کاهش یابد.

گام دوم: تعیین هدف

اهدافی که از انجام ارزیابی ریسک در خطوط لوله تعریف می‌شود به دو صورت زیر وجود خواهد داشت:

اهداف اصلی که در حقیقت درک بهتری از شرایط خط لوله و ریسک‌های وجود در آن است.

و نیز اهداف ثانویه که می‌تواند یکی از گزینه‌های زیر باشد:

• اطمینان از تطابق با قوانین
• ایجاد ضمانت اجرایی
• تعیین سطوح ریسک قابل‌قبول
• اولویت‌بندی هزینه‌ها جهت تعمیرات و نگهداری
• تعیین ارزش مالی سیستم‌های خطوط لوله
• ردیابی فعالیت‌های خطوط لوله به شکل صحیح و …

 گام سوم: مذاکره با بهره‌برداران خط لوله و جمع‌آوری داده

شما می‌توانید اطلاعات ورودی خود را به‌منظور پیاده‌سازی این روش از طریق بازدیدها و نیز تجربیات متخصصین و بهره‌برداران صنعت خط لوله جمع‌آوری کنید.

گام چهارم: صحت سنجی اطلاعات جمع‌آوری‌شده

معمولاً هنگام جمع‌آوری اطلاعات در یک زمینه خاص، از بهره‌برداران مجرب خط لوله و افراد صاحب دانش در این صنعت، اختلاف‌نظرهایی وجود خواهد داشت که در این صورت هم می‌توانید به داده‌ای که بیشترین فراوانی را از میان نظرات بهره‌برداران داشته است اعتماد کنید و هم می‌توانید مقدار کمی گزینه موردنظر خود را تعیین نموده و سپس به یک مقدار میانگین جهت استفاده در ارزیابی ریسک دست پیدا کنید.

 گام پنجم: دسته‌بندی اطلاعات جمع‌آوری‌شده

به‌منظور افزایش دقت و همچنین راحتی اجرای محاسباتی ارزیابی ریسک به روش کنت، بهتر است داده‌های ورودی که جمع‌آوری نموده‌اید را برای هر شاخص به‌طور جداگانه دسته‌بندی کنید.

گام ششم: تقسیم‌بندی خط لوله در صورت لزوم

چنانچه خط لوله‌ای که تصمیم به ارزیابی ریسک آن را گرفته‌اید یک خط لوله طویل است، لازم است به‌منظور افزایش دقت، آن را به قطعات کوچک‌تر تقسیم نمایید؛ اما این نکته را فراموش نکنید که تعداد این تقسیم‌بندی باید منطقی باشد چون زیاد شدن بیش‌ازحد این تقسیم‌بندی، منجر به پیچیدگی روند ارزیابی ریسک خواهد شد.

برای دریافت رایگان دوره آموزشی ارزیابی ریسک خط لوله به روش کنت اینجا کلیک کنید.

ارزیابی ریسک خط لوله و عملیات پیگ رانی در تکنیک کنت مولبایر

1. ارزیابی ریسک لوله و خوردگی داخلی:

یکی از چهار شاخص مورد محاسبه در ارزیابی ریسک خط لوله با تکنیک کنت مولبایر شاخص خوردگی است. خوردگی‌هایی که در خط لوله انتقال رخ خواهد داد سه نوع خوردگی اتمسفری، خوردگی داخلی و خوردگی خارجی است. در اینجا قصد داریم در ارتباط با عملیات پیگ رانی نکاتی را مطرح کنیم. پیگ رانی یکی از مهم‌ترین اقدامات حفاظتی است که برای کنترل خوردگی داخلی در خط لوله انجام می شود.

نحوه پایش پیگ رانی در ارزیابی ریسک خط لوله با تکنیک کنت در بسته آموزشی Kent Model به تفصیل شرح داده شده است.

1-1) سوال:

• عملیات پیگ رانی در خط لوله به چه علت انجام می شود؟
• عملیات پیگ رانی در کدام پارامتر در ارزیابی ریسک خط لوله با تکنیک کنت دیده‌شده است؟
• انجام عملیات پیگ رانی چقدر بر آسیب‌پذیری خط لوله در برابر عوامل خوردگی داخلی تأثیرگذار خواهد بود؟
• ارزیاب ریسک چگونه انجام یا عدم انجام پیگ رانی را در ارزیابی ریسک خط لوله دخیل نماید؟

2-1) ارزیابی ریسک خط لوله و پیگ رانی:

یکی از پارامترهایی که در محاسبه شاخص خوردگی در ارزیابی ریسک خط لوله با تکنیک کنت موردبررسی قرار می‌گیرد اقدامات حفاظتی برای کنترل آن است.

حداکثر امتیازی که برای این پارامتر در نظر گرفته شده 10 نمره است. عملیات پیگ رانی به‌عنوان یکی از اقدامات حفاظتی، 3 نمره از این 10 نمره را به خود اختصاص می‌دهد. ارزیاب ریسک باید شواهد و مدارکی را جستجو کند که نشان از انجام پیگ رانی های اصولی، منظم و منطقی باشد. وجود مستندات و گزارشات بازرسی در ارزیابی ریسک خط لوله کمک‌کننده خواهد بود.

1-2-1) علت انجام پیگ رانی:

پیگ یک تجهیز سیلندر شکل است که در سایزها و شکل‌های مختلفی وجود دارد. از پیگ رانی می‌توان برای پاک‌سازی داخل لوله از رسوبات، جداسازی و یا پیش‌رانی محصولات و نیز جمع‌آوری اطلاعات استفاده نمود.

2-2-1) پیگ رانی اصولی:

نحوه صحیح انجام پیگ رانی بستگی زیادی به مهارت و تجربه اپراتور دارد. وی باید پیگ مناسب را به لحاظ مطابقت با خصوصیات خط لوله از نظر سایز و نوع تشخیص دهد. او باید سرعت حرکت پیگ در خط لوله و مسافتی که طی می کند را نیز در نظر بگیرد. میزان نیروی محرکه‌ای که لازم است پیگ را در لوله به سمت جلو براند باید به وسیله اپراتور تنظیم گردد.

پیگ تمیزکننده می‌تواند با حذف مواد خورنده سبب کاهش یا حذف خوردگی داخلی شود. اثربخشی ها در صورتی وجود خواهند داشت که عوامل خوردگی داخلی قبل از ایجاد آسیب در دیواره از محل دور شده باشد. علاوه بر این رسوبات جابه‌جاشده به‌وسیله پیگ مورد پایش قرار می گیرد. با اندازه‌گیری میزان دی‌اکسید آهن در آن پیشرفت خوردگی داخلی بررسی می شود.

3-2-1) اثر بخشی پیگ رانی:

با به‌کارگیری پیگ رانی های هوشمند ضخامت دیواره خط لوله در نقاط مختلف بررسی می شود تا نقاط بحرانی پیش از وقوع حادثه تشخیص و رفع شود.

• نکته مهم:

انجام پیگ رانی ها لازم است دارای یک برنامه منظم و مستمر باشد تا پایش های انجام‌شده بالاترین بازدهی را داشته باشد.

حفاظت کاتدیک در ارزیابی ریسک خط لوله با تکنیک Kent Muhlbauer

 یکی از عوامل آسیب‌پذیری خطوط لوله فلزی دفن شده در زمین خوردگی خارجی است. این خوردگی در ارزیابی ریسک خط لوله با تکنیک Kent Muhlbauer در قسمت شاخص خوردگی موردبررسی قرار می‌گیرد. خوردگی خارجی پیچیده‌ترین نوع خوردگی محسوب می‌شود.

اما آنچه در این قسمت موضوع موردبحث ماست خوردگی خارجی از نوع گالوانیکی است. پس در ابتدا باهم ببینیم منظور از خوردگی گالوانیکی چیست؟

• خوردگی گالوانیکی

خوردگی گالوانیکی زمانی اتفاق خواهد افتاد که روی سطح فلز خط لوله، نواحی کاتدی و نواحی آندی شکل بگیرد. همان‌طور که می‌دانیم کاتدها تمایل به جذب الکترون و در مقابل آندها تمایل به از دست دادن آن دارند. درصورتی‌که بین یک کاتد و آند ارتباط الکتریکی ایجاد شود الکترون از آند جداشده و به سمت کاتد جریان می‌یابد. حال الکترولیت در این مدار الکتریکی چیست؟

• الکترولیت

الکترولیت هر نوع سیالی است که دارای هدایت الکتریکی باشد. می‌توان گفت در خصوص لوله‌های فلزی مدفون، زمین نقش الکترولیت را خواهد داشت. پیل گالوانیکی چطور شکل می‌گیرد؟

• پیل گالوانیکی

زمانی که روی سطح یک لوله فلزی ناحیه کاتدی شکل بگیرد و روی سطح لوله فلزی مجاور آن ناحیه آندی ایجاد شود و بین آن دو به هر علتی یک ارتباط الکتریکی به وجود آید، این مجموعه کاتد، آند، رابط الکتریکی و خاک که در اینجا الکترولیت است یک پیل گالوانیکی را خواهند ساخت.

نکته: روی سطح یک لوله فلزی ممکن است هم ناحیه کاتدی و هم ناحیه آندی ایجاد شود.

در این پیل گالوانیکی ناحیه آندی فلز لوله به علت از دست دادن الکترون به‌شدت دچار خوردگی گالوانیکی خواهد شد. ما چطور از خط لوله در برابر خوردگی گالوانیکی محافظت کنیم؟ 

• اقدامات حفاظتی در برابر خوردگی گالوانیکی

ازجمله اقدامات حفاظتی که در خطوط لوله فلزی مدفون در مقابله با خوردگی گالوانیکی می‌توان انجام داد نصب پوشش محافظ در خطوط لوله و حفاظت کاتدیک است که در اینجا در خصوص حفاظت کاتدیک صحبت خواهیم کرد.

 حفاظت کاتدیک

در این اقدام حفاظتی در حقیقت ما از یک فلز دیگری در مجاور خط لوله خود استفاده خواهیم کرد که نسبت به آن تمایل به جذب الکترون پایین‌تری داشته باشد که اصطلاحاً آند فدا شونده نامیده خواهد شد؛ یعنی خط لوله ما نسبت به این فلز کاتد خواهد شد و دیگر الکترون از دست نداده و دچار خوردگی گالوانیکی نخواهد شد؛ اما نقش رکتیفایرها در حفاظت کاتدیک چیست؟

رکتیفایر

رکتیفایر ها همان یکسو کننده‌های جریان هستند. الکترولیت یا خاکی که اطراف خط لوله وجود دارد ممکن است از جنس‌های مختلفی باشد. بر اساس نوع خاک و ملاحظات اقتصادی رکتیفایرها ولتاژی را به‌عنوان نیروی محرکه برای رساندن جریان الکتریکی به خط لوله تحت حفاظت ما، ارسال خواهند کرد و در این صورت یک سیستم حفاظت کاتدیک جریان تزریقی خواهیم داشت.

• حفاظت کاتدیک در ارزیابی ریسک خط لوله با تکنیک Kent Muhlbauer

سؤالی که وجود خواهد داشت این است که ما چگونه می‌توانیم از کارکرد صحیح سیستم حفاظت کاتدیک خود اطمینان حاصل کنیم؟

چطور به‌عنوان یک ارزیاب ریسک این سیستم حفاظتی را مورد پایش قرار دهیم تا از وقوع نشتی‌ها یا پارگی در خط لوله در اثر  خوردگی گالوانیکی پیشگیری کنیم؟

• پیاده‌سازی سیستم مدیریت یکپارچه در خط لوله (PIMS)

آنچه می‌تواند مانع از هرگونه اختلال در فرایند عملیاتی خط لوله چه از منظر ایمنی و حوادث و چه ازنظر مباحث کیفیتی گردد استقرار یک سیستم مدیریت یکپارچه در خط لوله (PIMS) بر اساس استاندارد ASME B31.8S خواهد بود.

• ارزیابی ریسک در سیستم مدیریت یکپارچه در خط لوله (PIMS)

یکی از کامل‌ترین روش‌های ارزیابی ریسکی که در پیاده‌سازی سیستم مدیریت یکپارچه در خط لوله (PIMS) کمک‌کننده خواهد بود ارزیابی ریسک در خط لوله با تکنیک Kent Muhlbauer است.

هر آنچه لازم است در خصوص روش کنت مولبایر و نحوه ارزیابی سیستم حفاظت کاتدیک و نیز ده‌ها پارامتر مرتبط با ایمنی خطوط لوله بدانید در بسته آموزشی Kent Model قابل‌دسترسی است.

برای دریافت رایگان دوره آموزشی ارزیابی ریسک خط لوله به روش کنت اینجا کلیک کنید.

خودآزمایی

در ارزیابی ریسک خط لوله به روش کنت، ارتفاع خاک روی خط لوله در کدام یک از شاخص های موثر در ریسک قرار دارد؟

الف-  شاخص طراحی

ب- شاخص خسارات ناشی از شخص ثالث

ج- شاخص بهره برداری نادرست

د- شاخص خوردگی

جواب در کانال تلگرامی @DrMehdiParvini