مهندسی ایمنی فرآیند را از اینجا شروع کنید!
بازدیدها: 114
مقدمه
به طور کلی می توان ایمنی را به سه شاخه مهم کاری زیر تقسیم کرد:
ایمنی فردی یا شهری
ایمنی شغلی یا حرفه ای
ایمنی فرایندی
همانطوری که میدانید ایمنی شغلی به واسطه وجود رشته های دانشگاهی مرتبط اعم از ایمنی صنعتی و بهداشت حرفه ای شناخته شده تر است این در حالی است که هنوز نیاز شدیدی در صنعت به این رشته احساس میشود.
اما ایمنی فردی و ایمنی فرایندی به مراتب کمتر در کشور ما شناخته شده است و جای کار در آن بسیار زیاد است. در اینجا میخواهیم کمی در مورد ایمنی فرایندی صحبت کنیم. ایمنی فرایندی مجموعه تمهیداتی است که با هدف پیشگیری از وقوع حوادث فرایندی یا کاهش پیامد حوادث احتمالی به کار می رود اما حوادث فرایندی چه هستند؟ نشت ماده سمی یا قابل اشتعال، آتش و انفجار حوادث فرایندی هستند. از آنجا که حوادث فرایندی عمدتا در صنایع فرایندی همچون پتروشیمی، پالایشگاه، کارخانجات تولیدی شیمیایی و … در حین عملیات تولید، ذخیره سازی یا حمل و نقل اتفاق میافتند لذا شناخت ماهیت مواد و فرایندها در ایمنی فرایندی نقش بسیار تعیین کننده ای دارد.
ایمنی فرایندی جای کار بیشتری در دنیا دارد
از مزایای کار در حوزه ایمنی فرایندی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1- ایمنی فرایندی یک زمینه کاملا تخصصی و حرفه ای است که متکی به دانش و تجربه است. این بدان معنی است که شما در صورت ورود به این حوزه و ایمنی فرایندی جای کار بیشتری در دنیا دارد با تلاش مستمر در آن بعد از مدتی حرفه ای شده و می توانید درآمدهای حرفه
ای و استخدام در شرکتهای قدر را انتظار داشته باشید.
2- تعداد زیادی کارشناس و متخصص زبده شاغل در این بخش علیرغم نیاز شدید به آن وجود ندارد. این یعنی شما برای پیشرفت در این زمینه با رقابت شدید روبرو نخواهید شد.
3- امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر مخصوصا در خارج از کشور برای شما مهیا است.
4- این رشته بر خلاف بسیاری از گرایش ها و رشته های کلاسیک، جنبه محضی ندارد و کاربردی است یعنی شما بعد از فارغ التحصیلی در این رشته مهارت هایی به دست میآورید که میتوانید با آنها بلافاصله کار موثر در صنعت انجام دهید
5- امکان تدریس، مشاوره دادن، کار آزاد، کارمندی و کارآفرینی در ایمنی فرایندی در کشور و خارج مهیا است
مهندسین ایمنی فرایند چه کارهایی در صنعت انجام میدهند؟
کار در ایمنی فرایند در تمام مراحل عمر یک واحد فرایندی تعریف شده است.
بیایید از ابتدایی ترین مراحل عمر یک واحد شروع کنیم. اولین مرحله عمر یک واحد، امکانسنجی فنی، عملیاتی و اقتصادی واحد است در این مرحله میخواهیم در مورد منطقی بودن یا نبودن احداث واحد، محل احداث واحد و ظرفیت تولید تصمیم بگیریم. کار مهندس ایمنی فرایند از همین مرحله شروع میشود. در این مرحله در مورد انتخاب دانش فنی تصمیم گیری می شود موضوع این است که کدام دانش فنی از کدام لایسنسور انتخاب شود. در این گام بسیار مهم علاوه بر ملاحظات اقتصادی باید ذاتا ایمن بودن فرایند تولید هم بررسی شود و شاخص
های فرایندی آن مد نظر قرار گیرد اینجا مهندس ایمنی فرایند می تواند نقش مهمی ایفا کند ضمنا تصمیم گیری در مورد محل احداث واحد نیازمند بررسی الزامات HSEاست و مهندس ایمنی فرایند با کمک ابزاری چون نرمافزار PHAST پراکنش مواد شیمیایی در اثر سناریوهای مختلف را بررسی میکند و آسیب پذیری ساکنین اطراف واحد را بررسی کرده حریم ایمن برای واحد تعیین میکند و راجع به این سئوال مهم که مکان مورد نظر برای احداث واحد مناسب است یا خیر اظهار نظر میکند
ایمنی در انجام پروژه های نفت و گاز
پس از امکان سنجی، نوبت به انجام محاسبات، خرید و احداث واحد میرسد که ما به این سه مرحله، فاز انجام پروژه مي گوییم البته بعد از انجام پروژه نوبت به بهره برداری خواهد رسید. با توجه به اهمیت انجام پروژه احداث یک واحد، اجازه بدهید با جزئیات بیشتری به آن بپردازیم.
اگر یک پروژه نفت و گاز را بخواهیم به فعالیتهای اصلی تقسیم کنیم باید
به سه فعالیت اصلی زیر اشاره کنیم:
1- مهندسی
2- تامین کالا
3- اجرا
مهندسی، تاسیسات را طراحی میکند لیست های مختلف، مشخصات فنی، برگه های فنی تجهیزات، مواد و مصالح را تهیه می نماید تمامی نقشه های مورد نیاز برای نصب کارخانه را صادر می نمایند. تدارکات، تمامی تجهیزات، مواد و مصالح را بر اساس لیست ها و مشخصات فنی تهیه شده توسط مهندسی خریداری میکند. گروه ساخت، تمام تجهیزات، مواد و مصالحی که توسط بخش تدارکات خریداری شده است را بر مبنای نقشه ها و مشخصات فنی تولیدی در بخش مهندسی نصب می نماید.
طراحی مهندسی اولین و بحرانی ترین قسمت انجام یک پروژه است
طراحی مهندسی اولین و بحرانی ترین قسمت انجام یک پروژه است. پروژه را می توان به موسیقی تشبیه نمود به طوری که نت های آن توسط بخش مهندسی نوشته می شود و سایر اجزای پروژه، نوازنده و اجرا کننده این نت ها خواهند بود. تدارکات چیزی جز آنچه مهندسی مشخص می نماید نمی خرد و تیم ساخت نیز بر اساس نقشه های مهندسی عمل می نماید مهندسی عبارت است از ترجمه مجموعه ای از الزامات عملیاتی به مجموعه ای از نقشه ها و مشخصات فنی که جزئیات یک تأسیسات صنعتی را به تصویر میکشند مهندسی متشکل از تعداد زیادی از رشته ها می باشد فرایند، ایمنی، مکانیکال، لوله کشی، عمران، الکتریکال، ابزار دقیق و …
مهندسی از مطالعات مفهومی سطح بالا گرفته تا تولید انبوهی از نقشه ها و جزئیات بسیار زیاد برای نصب را شامل می شود.
فعالیت های مهندسی پروژه فعالیت های مهندسی در بخش مختلف زیر انجام می پذیرد
– فرایند
– ابزار دقیق و کنترل
– جانمایی تجهیزات و لوله کشی
– برق
– تجهیزات مکانیک
– عمران
– ایمنی و محیط زیست
مدارک محصول فعالیت مهندسی
معمولا در هر پروژه های صدها مدرک مهندسی و نقشه تولید می شود با این وجود تمامی آنها در انواع محدودی قابل دسته بندیست برای مثال هر چند که بخش لوله کشی تعداد زیادی نقشه برای پوشش دادن کل کارخانه تولید می نماید ولی همگی آنها شبیه هم هستند و با عنوان نقشه چیدمان کلی لوله کشی نامیده می شود از آنجا که مدارک مهندسی و نقشه ها به عنوان محصول مهندسی در نظر گرفته می شود تحویل دادنی ها آن بخش مهندسی نامیده می شود.
از جمله این تحویل دادنی ها مدارک مربوط به مطالعات ایمنی و محیط زیست است. که باز در اینجا مهندسین ایمنی فرایند با تمرکز روی نقشه های تولیدی، ایمنی آن را مورد ارزیابی قرار می دهند.
دیسپلین HSE
بهداشت، ایمنی و محیط زیست که مهندسی ممانعت از تلفات یا به طور ساده ایمنی نامیده می شود در جهت جلوگیری از احتمال وقوع و کاهش اثر آتش سوزی و انفجار ناشی از نشتی ها فعالیت می کند.
بخش ایمنی در بسیاری از جنبه های طراحی مرتبط می باشد:
– شناسایی خطرات
– ارزیابی ریسک
– چیدمان کارخانه
– خاموشی اضطراری
– حفاظت از حریق و اطفاء حریق
– تقسیم بندی مناطق خطر
– راه های فرار و تخلیه
مدارک مفاهیم ایمنی Safety Concept جزئیات مرتبط با ایمنی را در طراحی کلیه موارد فوق مشخص نموده معیارها و آیین نامه های کاربردی مربوطه را نیز تعیین خواهد نمود
پیشگیری از وقوع حوادث و کاهش اثر آتش سوزی و انفجار ناشی از نشتی ها از وظایف اصلی دیسپلین HSE است
مطالعات شناسایی خطر بر دو دسته از خطرها تمرکز دارد
دسته اول خطرات با علل خارجی که به دلیل موقعیت قرارگیری کارخانه ایجاد میشوند و دسته دوم خطراتی که به وسیله خود کارخانه ایجاد میشوند. تیمی متشکل از بخش های مختلف موارد زیر را بررسی می کند:
خطرات محیطی؛ بررسی کفایت و تناسب طراحی کارخانه برای شرایط بد آب و هوایی (باران های سنگین و باد شدید)، زلزله، سونامی و غیره
خطرات انسانی؛ آیا کارخانه میتوانند از فعالیتهای انسانی مجاور نظیر سایر صنایع، کشاورزی، حمل و نقل و غیره متاثر شود؟
خطرات فرایندی؛ کارخانه چه سیالاتی را فرآوری میکنند؟ این سیالات چه خطراتی را ایجاد میکند آتش؟ انفجار؟ خطر مسمومیت؟ یا خطر آلودگی؟
خطر بهره برداری؛ چه خطراتی در بهره برداری از کارخانه ایجاد می شود به طور مثال خطرات ناشی از ذخیره محصولات و همچنین خطر جابجایی قطعات و تجهیزات در زمان تعمیرات
تیم HAZID معمو لا یا سوالاتی را مطرح می نماید یا اینکه پیشنهاداتی ارائه می گردد این موارد در برگه HAZARD Action Sheetکه جزئی از گزارش HAZIDمی باشد ثبت می شود
کار در شرکتهای طراحی و مهندسی
مثال هایی از نوع کار مهندسین ایمنی فرایند در شرکتهای طراحی و مهندسی (در فاز مهندسی) که همه بر اساس استانداردها انجام می شود در ادامه آورده شدهاست:
• طراحی سیستمهای اعلان و اطفای حریق
• طراحی موقعیت قرارگیری آشکارسازهای آتش و دود
• طراحی سیستمهای ایمنی تجهیزات (اعم از راکتورها، برجها و …)
• طراحی سیستمهای کاهش فشار
و…
به طور کلی می توان گفت یک مهندس ایمنی فرایند در شرکتهای طراحی یا در فاز مهندسی یک پروژه با استانداردها کار میکند.
توجه داشته باشید که مهندس ایمنی فرایند در تمام مراحل عمر یک واحد فرایندی موثر و غیرقابل حذف است. حال که کار دیسپلین ایمنی فرایند را در فاز مهندسی دیدیم نگاهی به کار مهندسین ایمنی فرایند در سایر شرکتها می اندازیم
شرکتهای مشاوره
مهم ترین کارهایی که یک مهندس ایمنی فرایند میتواند در شرکت های مشاوره فعال در نفت و گاز انجام دهد را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
• انجام مطالعات هازوپ و هازید جهت شناسایی مخاطرات فرایندی و غیر فرایندی
• انجام مطالعات مرتبط به استقرار نظام مدیریت ایمنی فرایند PSM
* تدوین طرح اقدام در شرایط اضطراری و مدیریت بحران
• آنالیز و ممیزی سیستمهای ایمنی با هدف تعیین آسیب پذیری سازمان
ویژگی مهم کار مهندسین ایمنی فرایند در شرکتهای مشاوره، ماهیت تیمی بودن کار، لزوم مسافرتهای متعدد کاری و توجه به جزئیات است
شرکتهای بهره برداری
در شرکت های بهره بردار یا تولیدی مانند پتروشیمیها، پالایشگاهها و … مهندسین ایمنی فرایند کارهای زیر را انجام میدهند:
• بررسی ماهیت کار و صدور پروانه های کار گرم و سرد
• ثبت و تجزیه و تحلیل حوادث
• ارائه الزامات لازم به هنگام تغییر در فرایند
• بررسی مخاطرات فرایندی
• اظهار نظر کارشناسی در خصوص نحوه کنترل اوضاع اضطراری
موسسات تحقیقاتی
کسانی که به کار پژوهش در زمینه ایمنی فرایندی علاقمند هستند می توانند در
واحدهای زیر به کار بپردازند:
• کار در واحد تحقیق و توسعه شرکتهای طراحی مهندسی بزرگ
• کار در دانشگاهها
• کار در پژوهشگاهها
• کار در شرکتهای پژوهش و فناوری
چه آموزش هایی لازم است؟
حال که با زمینه های کاری مهندسین ایمنی فرایند آشنا شدیم می خواهیم ببینیم فردی که در ابتدای مسیر است متناسب با هدف و مسیر شغلی خود چه آموزش هایی باید ببیند.
آموزشهای مشترک
مفاهیمی که هر مهندس ایمنی فرایندی مستقل از مسیر شغلی خود باید ببیند را در قالب مفاهیم عمومی آوردهایم:
1- آشنایی با چالشها و فرصتهای مهندسی ایمنی فرایند
2- آشنایی با اصول مهندسی ایمنی فرایند
3- آشنایی با قوانین، استانداردها و نرم افزارهای ایمنی
4- آشنایی با تکنیکهای ارزیابی ریسک
5- مهندسی HSEدر پروژههای نفت و گاز
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.